Obecnie zasady wydawania i unieważniania dowodów osobistych oraz dopełniania obowiązku meldunkowego reguluje ustawa z dnia 10 kwietnia 1974 r. o ewidencji ludności i dowodach osobistych. Ustawa ta zostanie zastąpiona przez dwa nowe akty: ustawę z dnia 6 sierpnia 2010 r. o dowodach osobistych i ustawę z dnia 24 września 2010 r. o ewidencji ludności.

Dnia 30 czerwca 2011 r. weszła w życie ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. o zmianie ustawy o dowodach osobistych i ustawy o ewidencji ludności (Dz. U. nr 133, poz. 768), która przewiduje wejście w życie ustawy o dowodach osobistych z dnia 6 sierpnia 2010 r. na dzień 1 lipca 2013 r., a ustawy o ewidencji ludności z dnia 24 września 2010 r. na dzień 1 stycznia 2012 r.

Ustawa o dowodach osobistych wprowadzi szereg korzystnych zmian w zakresie wydawania i funkcjonalności dowodu osobistego.

Nowy dowód osobisty będzie zawierał dwie warstwy: graficzną i elektroniczną. W warstwie elektronicznej (elektroniczny nośnik danych - tzw. chip) zapisane będą wszystkie dane zawarte w warstwie graficznej oraz dane służące do składania podpisu osobistego (e-podpis), który w elektronicznych kontaktach z urzędami będzie równoważny ze złożeniem własnoręcznego podpisu. Warstwa elektroniczna umożliwi również elektroniczne potwierdzenie autentyczności dokumentu (np. w urzędzie lub banku).
Ponadto ustawa o dowodach osobistych wprowadzi możliwość złożenia wniosku o wydanie dowodu osobistego w formie papierowej albo w formie dokumentu elektronicznego w dowolnym organie gminy na terytorium RP.

Nowy dowód osobisty nie będzie zawierał rysopisu i wzoru graficznego podpisu posiadacza, a także danych o adresie zameldowania, co oznacza, iż posiadacz dowodu nie będzie musiał go wymieniać, jeżeli zmieni miejsce zameldowania. Obowiązek wymiany wystąpi tylko w przypadku upływu terminu ważności dokumentu, jego uszkodzenia lub utraty, a także w przypadku zmiany danych zawartych w dowodzie. Nowy dowód osobisty będzie posiadał informację o obywatelstwie polskim posiadacza, co ułatwi posługiwanie się nim jako dokumentem osobistym poza granicami kraju.

Obowiązek posiadania dowodu osobistego będzie dotyczył wszystkich pełnoletnich obywateli zamieszkałych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, natomiast prawo posiadania dowodu będą mieli wszyscy obywatele RP od chwili urodzenia. Dowody będą wydawane z terminem ważności 10 lat, z wyjątkiem osób do 5 roku życia, którym dowód osobisty zostanie wydany na 5 lat.

Wejście w życie nowej ustawy o dowodach osobistych nie będzie skutkowało koniecznością wymiany dowodów osobistych wydanych przed 1 lipca 2013 r., bowiem dokumenty te zachowają ważność do upływu terminów ważności w nich określonych.

Z kolei 1 stycznia 2012 r. wejdzie w życie ustawa o ewidencji ludności, która zmieni zasady realizacji obowiązku meldunkowego. Nowe regulacje przewidują m.in.:
- możliwość dopełnienia obowiązku meldunkowego przez pełnomocnika, legitymującego się pełnomocnictwem udzielonym na piśmie,
- obowiązek zameldowania się obywateli polskich i cudzoziemców-obywateli państw Unii Europejskiej w miejscu pobytu stałego lub czasowego najpóźniej w 30 dniu, licząc od dnia przybycia do tego miejsca,
- możliwość wymeldowania z miejsca pobytu stałego lub czasowego poprzez dokonanie zameldowania w nowym miejscu pobytu,
- możliwość wymeldowania oraz zgłoszenia wyjazdu poza granice RP w formie dokumentu elektronicznego,
- obowiązek obywateli polskich zgłoszenia wyjazdu za granicę na okres dłuższy niż 6 miesięcy,
- mniejszy niż obecnie zakres danych osobowych zgłaszanych przy dopełnianiu obowiązku zameldowania lub wymeldowania,
- możliwość wydania decyzji administracyjnej o wymeldowaniu z urzędu albo na wniosek właściciela lub innego podmiotu dysponującego tytułem prawnym do lokalu,
- zniesienie kar za niedopełnienie obowiązku meldunkowego przez obywateli polskich i cudzoziemców-obywateli państw UE (uchylenie art. 147 Kodeksu wykroczeń),
zniesienie obowiązku meldunkowego z dniem 1 stycznia 2014 r.